30-4-2025

Embodied Carbon: De verborgen Klimaatimpact van Materialen

Klimaatverandering is een van de grootste uitdagingen van onze tijd, en de bouwsector speelt daarin een cruciale rol. Terwijl operationele uitstoot van gebouwen – zoals verwarming, koeling en elektriciteitsverbruik – steeds efficiënter wordt, krijgt een ander belangrijk aspect van de milieu-impact steeds meer aandacht: embodied carbon, oftewel de CO₂-uitstoot die vrijkomt tijdens de gehele levenscyclus, uitgedrukt in kg CO₂-equivalent. Die CO₂-equivalenten worden berekend op basis van de GWP (Global Warming Potential) van verschillende gassen, die aangeeft hoe sterk elk gas bijdraagt aan opwarming ten opzichte van CO₂.

Wat is Embodied Carbon?

Embodied carbon verwijst naar de totale hoeveelheid broeikasgassen die worden uitgestoten tijdens de hele levenscyclus van een materiaal of een gebouw, exclusief de operationele uitstoot. Dit omvat onder andere:

Winning van grondstoffen

Het delven, oogsten of winnen van materialen

Productie en fabricage

De verwerking van ruwe materialen tot bouwproducten, zoals cementproductie en staalraffinage.

Transport

Het vervoer van materialen van de fabriek naar de bouwplaats en verdere verplaatsingen gedurende de levensduur van het gebouw.

Bouw en installatie

De energie en uitstoot die gepaard gaan met de montage en installatie van materialen.

Onderhoud en vervanging

De impact van het vervangen of onderhouden van materialen tijdens de levensduur van het gebouw.

Einde levensduur

De sloop, afvalverwerking en eventueel hergebruik of recycling van materialen.

In onderstaande afbeelding wordt de gehele levenscyclus opgedeeld in verschillende fases. Deze afbeedling is afkomstig van BCI Gebouw. Het rekenprogramma van BCI Gebouw houdt rekening met fase A1-A5, waarin de directe uitstoot van CO₂ wordt berekend. Fase A1-A5 betreft de actuele uitstoot die plaatsvindt tijdens de productie, het transport, de bouw, het onderhoud en de afbraak van het gebouw. Deze uitstoot wordt uitgedrukt in CO₂/m² BVO, ookwel de Paris Proof Indicator (PPm).

In tegenstelling tot A1-A5, omvatten de fasen B, C en D de toekomstige uitstoot die pas later optreedt, zoals tijdens het gebruik van het gebouw (fase B), de sloop (fase C) of de herbruikbaarheid en recycling (fase D). Hoewel het belangrijk is om ook naar de gehele levenscyclus te kijken, ligt de nadruk nu op het verminderen van de directe uitstoot (A1-A5). Dit is cruciaal, omdat we het risico lopen om het CO₂-budget te overschrijden, en het verminderen van de huidige uitstoot heeft de grootste impact op het behalen van klimaatdoelen op korte termijn.

Waarom is Embodied Carbon Belangrijk?

Hoewel operationele uitstoot over de levensduur van een gebouw hoger kan zijn dan de embodied carbon, wordt de laatste steeds relevanter naarmate gebouwen energiezuiniger worden. In sommige gevallen kan embodied carbon zelfs 50% van de totale koolstofvoetafdruk van een gebouw vertegenwoordigen, vooral in goed geïsoleerde, energie-efficiënte gebouwen.

Aangezien de meeste embodied carbon wordt uitgestoten voordat een gebouw überhaupt in gebruik wordt genomen, kan het verminderen van deze uitstoot een directe impact hebben op het tegengaan van klimaatverandering. Dit staat in contrast met operationele verbeteringen, die vaak pas na tientallen jaren hun vruchten afwerpen.

Hoe Kunnen We Embodied Carbon Verminderen?

Om de impact van embodied carbon te beperken, kunnen verschillende strategieën worden toegepast in de bouw- en industriesector:

1. Kiezen voor duurzame materialen

Gebruik materialen met een lagere CO₂-voetafdruk, zoals hout (mits duurzaam beheerd), gerecycled staal en beton met een lagere cementinhoud. Daarnaast kunnen prefab-elementen de hoeveelheid materiaalverspilling en energieverbruik op de bouwplaats verminderen.

2. Optimaliseren van ontwerp en constructie

Lichtgewicht ontwerpen kunnen het materiaalgebruik minimaliseren zonder structurele integriteit op te offeren. Modulariteit en demonteerbaarheid zorgen ervoor dat materialen later kunnen worden hergebruikt in plaats van weggegooid.

3. Efficiënt materiaalgebruik en recycling

Gebruik circulaire bouwmethoden waarbij materialen aan het einde van hun levensduur opnieuw worden gebruikt in nieuwe bouwprojecten. Minimaliseer verspilling op de bouwplaats door nauwkeurige berekeningen en efficiënte bouwtechnieken.

4. Gebruik van alternatieve bindmiddelen en cementvervangers

Traditioneel cement is een grote bron van CO₂-uitstoot. Alternatieve bindmiddelen zoals geopolymeerbeton of beton met gerecyclede toeslagmaterialen kunnen de impact drastisch verminderen.

5. Levenscyclusanalyses (LCA) toepassen

Door een gedetailleerde levenscyclusanalyse te maken, kunnen architecten en ingenieurs de impact van materialen vergelijken en de meest duurzame keuzes maken.

De Toekomst van Embodied Carbon

Terwijl de bouwsector wereldwijd groeit, is de noodzaak om de CO₂-uitstoot van materialen drastisch te verlagen urgenter dan ooit. Innovaties zoals bio-based materialen, geavanceerde recyclingtechnieken en efficiëntere productiemethoden zullen een sleutelrol spelen in deze transitie. Daarnaast zullen strengere regelgeving en toenemende bewustwording ervoor zorgen dat embodied carbon een integraal onderdeel wordt van duurzaam bouwen. Binnen de Groene Jongens wordt veelal gebruik gemaakt van het rekenprogramma BCI Gebouw, om deze indicatoren inzichtelijk te maken.

Door bewuste keuzes te maken in materiaalgebruik en constructiemethoden, kan de bouwsector niet alleen bijdragen aan een duurzamere wereld, maar ook de weg vrijmaken voor een koolstof neutrale toekomst.

Wil je meer weten over BCI? Neem dan ook vooral een kijkje op onze dienstenpagina over BCI!

Krijg advies van een BCI expert

Pip is BCI adviseur bij De Groene Jongens. Ben jij geïnteresseerd in advies rondom BCI, embodied carbon of andere vragen over BENG? Neem dan hieronder contact op met Pip.

pip@degroenejongens.nl

+31 85 773 4229